سندی محرمانه افشا کرد که محدودیت های کلیدی هسته ای ایران پس از ۱۰ سال برداشته خواهند شد

تهران در ژانویه ۲۰۲۷ می تواند نصب هزاران سانتریفیوژ پیشرفته را آغاز کند، که زمان لازم برای ساخت بمب را به ۶ ماه یا کمتر کاهش می دهد.

وین – طبق سندی که روز دوشنبه به دست آسوشیتدپرس رسیده، محدودیت های کلیدی برنامه هسته ای ایران که تحت توافق بین المللی برجام تحمیل شده اند، کمی بیش از یک دهه دیگر برداشته خواهند شد و زمان مورد نیاز ایران برای ساخت بمب را از یک سال به شش ماه کاهش می دهد.

این سند تنها بخشی از سندهای مربوط به توافق سال گذشته ایران با شش قدرت خارجی است که علنی نشده است. این سند را دیپلماتی که بیش از یک دهه روی برنامه هسته ای ایران کار کرده به آسوشیتدپرس داده است. دیپلمات دیگری که همین سند را در اختیار داشته، صحت آن را تأیید کرده است.

ثبتنام برای دریافت خبرنامه روزانه از طریق ایمیل ثبتنام

دیپلماتی که این سند را به رویت آسوشیتدپرس آورده، آن را موافقت-نامه الحاقی به توافق هسته ای توصیف می کند. وی گفت گرچه این سند رسما از توافق هسته ای جدا محسوب می شود، اما اساسا بخش جدایی-ناپذیر توافق هسته ای است و به تأیید ایران و آمریکا و روسیه و چین و انگلستان و فرانسه و آلمان، شش قدرت مذاکره-کننده با تهران، رسیده است.

جزئیاتی که پیشتر منتشر شده حاکی است اکثر محدودیت های برنامه هسته ای ایران قرار بود تهدید تبدیل شدن فعالیت های صلح-آمیز هسته ای ایران به سلاح-سازی را کاهش دهند.

اما در حالی که بازه زمانی برخی از این محدودیت ها تا ۱۵سال است، اسنادی که در عرصه عمومی منتشر شده اند درباره این که فعالیت مستعد تکثیر هسته ای (یا غنی-سازی اورانیوم) ایران پس از ۱۰ سال نخست توافق چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد اطلاع چندانی به دست نمی دهند.

این سند که به دست آسوشیتدپرس رسیده، اطلاعات لازم را فراهم می کند. این سند می گوید ایران از ژانویه ۲۰۲۷ (۱۱ سال پس از اجرای توافق) می تواند فرآیند جایگزینی سانتریفیوژها با هزاران دستگاه پیشرفته را آغاز کند.

سانتریفیوژها در حال غنی سازی اورانیوم

سانتریفیوژها اورانیوم را تا حدی افزایش می دهند که بتواند هم به مصرف سوخت رآکتور درآید و هم مقاصد پزشکی و تحقیقاتی را تأمین کند و هم برای مرکز کلاهک هسته ای استفاده شود. این سند می گوید ایران در حد فاصل ۱۱ تا ۱۳ سال می تواند سانتریفیوژهایی را نصب کند که پنج برابر ۵۰۶۰ دستگاهی که در حال حاضر مجاز به استفاده از آنهاست، بازدهی داشته باشند.

بر طبق این سند، تعداد این دستگاه های جدید کمتر از تعداد دستگاه های فعلی خواهد بود، که بسته به میزان بازدهی شان بین ۲۵۰۰ و ۳۵۰۰ دستگاه خواهند بود. اما چون این دستگاه های جدید بازدهی بالاتری دارند، به ایران امکان می دهند تا دو برابر سرعت فعلی اقدام به غنی-سازی کند.

ایالات متحده می گوید توافق هسته ای ایران به نحوی طراحی شده که تضمین می کند ایران برای «گریز» و تولید اورانیوم کافی برای ساخت دستکم یک سلاح هسته ای، دست کم به ۱۲ ماه زمان نیاز داشته باشد.

اما بر اساس مقایسه بازده دستگاه های قدیمی و جدید، اگر سرعت غنی-سازی دوبرابر شود، زمان گریز نیز به شش ماه یا حتی کمتر کاهش خواهد یافت.
این سند همچنین به ایران اجازه می دهد تا کار خود با سانتریفیوژهای پیشرفته-تر را گسترش داده و ۱۵ سال پس از اجرای برجام در ۱۸ ژانویه، به آزمایش در مقیاس بزرگ اقدام کند.

این سند نمی گوید غنی-سازی ایران پس از ۱۳ سال چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد. این سند خاطر نشان می کند در حالی که محدودیت های فعالیت های مستعد تکثیر هسته ای ایران پس از ۱۵ سال لغو خواهند شد،‌ امکان آن هست که همه محدودیت های مربوط به تعداد و نوع سانتریفیوژها برداشته شود.

هرچند یک مقام آمریکایی اشاره کرد که محدودیت مقدار مجاز ذخیره اورانیوم غنی-شده توسط ایران در این ۱۵ سال ۳۰۰ کیلوگرم خواهد بود و این ذخیره باید به کاربرد سوخت رآکتور محدود بماند که زیر حد لازم برای تولید سلاح هسته ای است. وی نیز مانند دیگر دیپلمات ها، خواست نامش ذکر نشود.

این مقام گفت «ما تضمین کرده ایم که عمدتا به خاطر محدودیت های ۱۵ساله ذخیره اورانیوم ایران، زمان گریز ایران پس از ۱۰ سال به تدریج پایین بیاید. در مورد زمان گریز ایران پس از ۱۰ سال اول توافق، تصور نمی کنیم که این زمان گریز ناگهان کم شود یا فورا نصف و به شش ماه برسد».

اما رفع محدودیت های تعداد و نوع سانتریفیوژها به این معنی است که وقتی توافق هسته ای انقضا یافت، تهران به جایگاهی خواهد رسید که می تواند سریعا اورانیوم غنی-شده بسازد تا ذخیره خود را به سطحی افزایش دهد که به این کشور اجازه دهد تا اگر بخواهد بتواند در ظرف شش ماه بمب بسازد.

ایران اصرار دارد که به ساخت سلاح های هسته ای علاقمند نیست، و آژانس بین المللی انرژی اتمی از نزدیک به اجرای این توافق نظارت دارد. آژانس می گوید تهران از زمان اجرای توافق، کمی بیش از شش ماه پس از نهایی شدن توافق ایران با شش قدرت جهانی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵، به آن پایبند بوده است.

باراک اوباما نیز به مناسبت سالگرد این توافق در روز پنجشنبه گفت این توافق موفق شده است برنامه هسته ای ایران را محدود سازد «و از درگیری بیشتر جلوگیری کرده و امنیت ما را بیشتر سازد». اما جمهوری-خواهان آمریکا به این معترضند که زمان گریز بالقوه ایران در چند سال آخر این توافق، به بیش از نصف خواهد رسید.

اسرائیل که در گذشته ایران را در صورت نزدیک شدن به ساخت سلاح هسته ای تهدید به حمله هوایی کرده، نیز مخالف این توافق است. دیوید آلبرایت که نهاد علم و امنیت بین المللی وی یکی از منابع مورد اعتماد دولت آمریکا درباره برنامه هسته ای ایران است، گفت برنامه ای که در این سند آمده «مقدار زیادی بی-ثباتی به بار خواهد آورد که اگر تنش های منطقه فروکش نکند، حتی ممکن است به جنگ منجر شود».

این توافق در ازای محدودیت برنامه هسته ای ایران، تحریم های این کشور را برمی دارد. اما کنگره آمریکا هفته گذشته پیش از تعطیلات خود، لایحه ای را تصویب کرد که تحریم های جدیدی برای برنامه توسعه و آزمایش موشک های بالستیک تهران تحمیل می کند؛ کاخ سفید می گوید این برنامه حتی اگر بخشی از توافق هسته ای نباشد، برای حمل کلاهک اتمی طراحی شده است.

کنگره همچنین قطعنامه ای را تصویب کرد که خواستار بازداری دولت اوباما از خرید آب سنگین ایران (مولفه کلیدی در رآکتورهای هسته ای) می شود.

کاخ سفید گفته است که حذف آب سنگین مازاد این کشور ایران را از دستیابی به موادی که می تواند برای تولید بالقوه سلاح های هسته ای ذخیره شوند، بازمی دارد. اما منتقدین اشاره می کنند که چنین خریدی تنها پس از آن انجام شد که توافق هسته ای محدودیت های آب سنگین مازاد ایران را تحریم کرد. منتقدین همچنین ادعا می کنند که چنین خریدی، همچون پاداش به ایران را برای تخطی از این توافق است.