با فروپاشیدن شبکهٔ نیروی نیابتی ایران، اسرائيل فرصتی برای احیای نایبان جنگی خود یافته است

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اوایل ماه جاری گفت «حزب الله، که قرار بود محافظ ایران باشد را در هم شکستیم.» «و ایران از حزب الله محافظت نکرد. هیچیک از این دو نیز [رئیس جمهوری سوریه، بشار ال] اسد را محافظت نکرد.»

تهران بخش بزرگی از منطقه را از طریق گروههای سرسپردهٔ مسلح به سلطه در آورده بود؛ اسرائيل، که از فاجعهٔ لبنان تجربه ای گزنده داشت، از چنان رویکردی اجتناب کرد، اما اکنون رهبران کشور سخن از اتحاد با اقلیت ها به میان آورده اند.

رهبران اسرائیل از موفقیت کشور در تضعیف نیروی نیابتی ایران در ماههای اخیر با افتخاری وصف ناشدنی سخن گفته اند.

نتانیاهو گفت «آن محور را ما دقیقا از وسط دو نیمه کردیم.» ایران «احتمالا ۳۰ میلیارد دلار در سوریه هزینه کرده بود، ۲۰ میلیارد دیگر در لبنان، و خدا می داند چقدر خرج حماس کرده بود. اینها همه به چاه ریخته شد.«

در واقع، از هنگام انقلاب اسلامی، ایران در توسعهٔ شبکه ای از گروه های سرسپردهٔ مسلح در سراسر منطقه سرمایه گذاری سنگین کرده است. علاوه بر آنها که نتانیاهو نام برد، تهران در یمن، عراق، و سوریه نیز گروههای شبه نظامی قدرتمند ایجاد کرده است.

تا ۷ اکتبر ۲۰۲۳، و جنگ متعاقب آن، نیروهای نیابتی ایران در نفوذ کشور – و گاه، سلطهٔ آن- بر تحولات خاورمیانه و تهدید دشمنان اهمیت مرکزی داشته اند.

اما اسرائیل، از پی سال ها موضع دفاعی، اکنون تهاجم به این نیروها را آغاز کرده است. موفقیت کشور در عقب نشاندن آنها فرصت های تازه ای برای اسرائیل پدید آورده است. آیا اسرائیل برای بهره-وری از واقعیت جدیدی که در خاور میانه پدیدار می شود، باید جا پای دشمن خونی خود بگذارد و شبکه ای از اقلیت های متحد خود در سراسر منطقه ایجاد کند؟

یک شراکت نادر

عموماً، شراکت میان نیروی حمایتگر و نیروی نیابتی، رابطه ای میان دو موجودیت -نقش آفرینان دولتی یا غیردولتی- است که تحت آن، نقش آفرین قوی-تر، یعنی حمایتگر، از دیگری، یعنی نیروی نیابتی برای دست یافتن به اهداف سیاست خارجی خود سود می جوید؛ نقش آفرین ضعیف-تر، یعنی نیروی نیابتی، در نبردهای محلی که حمایتگر مایل به نفوذ در آنجا است، می جنگد؛ هر دو دشمن مشترک دارند؛ ایندو عملیات را با هماهنگی میان خود پیش می برند.

شرح عکس: وسایل نقلیه در امتداد جاده ای زیر یک پل عابر پیاده که بانر بزرگی با تصویر قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (وسط، از راست)، و تصاویر چهره های ترور شدهٔ گروههای تحت حمایت ایران، از جمله اسمعیل هنیه رهبر گروه فلسطینی حماس (وسط)، ابو مهدی المهندس رهبر گروه عراقی الحشد الشعبی (وسط، از چپ)، و عماد مغنیه رهبر گروه لبنانی حزب الله (سومی از راست) نقش بسته است حرکت می کنند؛ تهران، ۱۴ اوت ۲۰۲۴.